Het lichaam van Mercè - Hoe vijf Catalaanse helden versmolten tot Moeder Gods

 Nog even dan begint Mercè, het belangrijkste feest van Barcelona,  en gewijd aan een van de drie beschermheiligen van de stad (de anderen zijn Santa Eulàlia en Santa Madrona)

"Mercè – of Mare de Deu de la Mercè, zoals ze voluit heet – zal het feestgedruis goedkeurend volgen vanaf haar hoge positie op haar eigen kerk, vlak achter de oude haven”, schreef ik twee jaar geleden op deze blog.

Een beetje apart is Mercè (Maria), wel.  Ten eerste is ze buitenproportioneel groot vergeleken met  de koepel waarop ze staat, een schepping van een van Gaudi´s leermeesters, Joan Martorell. Deze Mercè is dan ook niet ‘de echte’. Die werd geboren in 1888, het jaar van de eerste Wereldtentoonstelling in de stad. Dit heugelijke feit was voor de katholieke kerk aanleiding om Mercè te kronen als patroonheilige van het bisdom Barcelona. Haar kerk werd verfraaid met Martorells koepel, plus een bescheiden bronzen beeld van de heilige, gemaakt door Maximí Sala.


Kanonnenvoer
Nog geen eeuw later woedde in Spanje de burgeroorlog en was Mercè  kanonnenvoer: ze werd omgesmolten tot munitie voor de antiklerikale Republikeinen. In 1959 maakten het Franco-regime het meer dan goed met de heilige. De broers Oslé kregen opdracht voor het maken van een zeven meter grote versie van de ‘oude´ Mercè.

Aan materiaal geen gebrek. De gemeentemagazijnen lagen immers vol met beelden van Catalaanse helden. Na de burgeroorlog  had het nieuwe regime ze verwijderd uit het Barcelonese straatbeeld, in het kader van de verspaansing of  zoals u wilt ‘decatalalisering’ van de stad.  Sindsdien lagen of stonden de helden stilletjes te verstoffen, in afwachting van betere tijden.

Het Plaça de la Mercè

  Franco had een bestemming voor de beelden: ze versmelten tot Moeder Gods

Zo ook Wilfried de Harige, Ramon Berenguer de Oude, Bernat Desclot, Pere Albert en Jaume Fabre,  allen illustere Catalaanse helden uit de Middeleeuwen. De heren – nu ja, hun bronzen beelden dan - hadden tussen 1888 en 1940 de Saló de Sant Joan verfraaid, de statige promenade tussen het Ciutadella Park en de Arc de Triomf.

De vijf Catalaanse helden. Bovenste rij, van links naar rechts:  Jaume Fabre,  Bernard Desclot, Pere Albert. Onder: Wilfried de Harige (links) en Ramon Berenguer de Oude.

Fraai einde
Nu,  in 1959, had Franco een  bestemming voor ze: versmelten tot Moeder Gods. Voor de nieuwe zeven meter grote moeder was wel nog wat extra materiaal nodig. Dus ook een van de bronzen figuren en dito vlag van het op last van Franco afgebroken doctor Robert-monument (tegenwoordig weer te zien aan het Plaça de Tetuan) verdwenen in de smeltovens. Samen vormen ze het lichaam van Mercè, die voor ‘eeuwig’ uitkijkt over Barcelona. Eigenlijk best een fraai einde voor een toch al dode Catalaanse held.

Maar het kan nóg fraaier. Volgens sommigen zijn de vijf bronzen beelden namelijk al in januari 1937 verdwenen en vervolgens omgesmolten tot munitie ter verdediging van Barcelona. Niet één, maar tweemaal sterven voor la patria. Een mooier lot kan een Catalaanse held zich niet wensen

Het Plaça de la Mercè bestaat pas sinds begin jaren tachtig van de vorige eeuw. Hier worden de huizen aan de voorkant van de Mercè-basiliiek gesloopt.

(Wat is de waarheid? Op zoek dus naar plaatjes van de Saló de Sant Joan - tegenwoordig  Passeig Lluís Companys geheten, naar een wat modernere Catalaanse martelaar - tussen 1937 en 1940.)

Mercè 2014, 19 t/m 24 september. Meer dan 600 activiteiten in en rond de oude binnenstad van Barcelona. Download hier Engelstalige pdfs van het volledige programma plus een overzicht per locatie (grill of events).



BCN BITES - kijk voor meer nieuws over Barcelona en Catalonië op onze Facebook pagina!