Een eigen Catalaanse staat - kroniek van een proces (2)

"Er komt toch hier iets van een referendum?" Tijdens mijn fiets- en wandeltours door Barcelona blijken cliënten vaak slecht op de hoogte van de politieke situatie in Catalonië. Tijd voor een handig overzicht in twee delen van de belangrijkste gebeurtenissen van de laatste jaren. Eerder deze week ging het over de periode 2012-2014. Vandaag deel twee, de ontwikkelingen van dit jaar.

 2015

14 januari
Artur Mas schrijft net als in 2012 vervroegde parlementsverkiezingen uit. Dit keer zijn het wat hem betreft plebiscitaire verkiezingen over de onafhankelijkheid.

24 mei
In Catalonië zijn CiU en ERC de grote verliezers van de Spaanse gemeenteraadsverkiezingen. Barcelona gaat voor het liberale CiU verloren. Activiste Ada Colau wordt de nieuwe burgemeester van de stad.

Ada Colau wint de gemeenteraadsverkiezingen in Barcelona.

18 juni 
Unió Democràtica de Catalunya (Unió) verbreekt na 37 jaar het politieke verbond met Convergència Democràtica de Catalunya (CDC), uit protest tegen de onafhankelijkheidskoers die Mas en de zijnen varen. De Unió-ministers stappen uit de Catalaanse regering, waarmee deze een uitgesproken pro-onafhankelijkheid karakter krijgt.

16 juli
De gezamenlijke eenheidslijst van Artur Mas is rond. ERC-leider Oriol Junqueras is gezwicht voor het dreigement van Mas de verkiezingen af te blazen als er geen politici op de lijst komen. Volgens Junqueras zou een gezamenlijke lijst zonder beroepspolitici de grootste kans maken op een verkiezingsoverwinning van het separatistische kamp.

De uiteindelijke lijst is vooral een mix van CDC- en ERC- politici, plus vertegenwoordigers van burgerbewegingen ANC en Òmnium Cultural. Lijsttrekker wordt een ‘buitenstaander’, voormalig ICV- Europarlementariër Raül Romeva. Op de plaatsen 2 en 3 vinden we Carme Forcadell, voormalig ANC-voorzitter en Muriel Casals, eerder voorzitter van Òmnium Cultural. Artur Mas verschuilt zich - volgens critici - op plaats nummer 4, maar is bij verkiezingswinst wel de kandidaat voor het premierschap namens de lijst, die de naam Junts  pel Sí (Samen voor Ja) krijgt. ERC-leider Oriol Junqueras staat op nummer 5.

De top 5 van Junts pel Sí . Oriol Junqueras (links), Muriel Casals, Raül Romeva, Carme Forcadell en Artur Mas.

Het verkiezingsprogramma van Junts pel Sí beschrijft  een 'routekaart' naar de onafhankelijkheid. Een proces dat 18 maanden moet gaan duren, met als startdatum de dag na de verkiezingen van 27-S.

11 september
De al bijna traditionele Diada-manifestatie voor de onafhankelijkheid vindt dit jaar plaats op de Meridiana in Barcelona. De opkomst is lager dan andere jaren. Toch zien de separatisten de bijeenkomst als een geslaagde opmaat voor de verkiezingen van 27-S, waarvoor die dag de campagne officieel van start gaat.

 27 september
Junts  pel Sí (62 zetels ) en CUP (10 zetels) winnen de verkiezingen. Samen halen ze de absolute meerderheid in zetels (72 van de 135), maar niet in stemmen(47,74 %).
De onderhandelingen voor een nieuw kabinet tussen beide partijen gaan daags na de verkiezingen van start en zijn grotendeels geheim. De routekaart naar de onafhankelijkheid staat centraal. Het hete hangijzer wordt vooruitgeschoven: Artur Mas. De antikapitalistische CUP wil bezuinigingskampioen Mas absoluut niet terug als minister-president.

15 oktober
Artur Mas moet zich voor het Catalaans hooggerechshof verantwoorden voor  rol in de organisatie van het 9-N referendum. De dag is zwanger van symboliek. Om te beginnen is het Paleis van Justitie gevestigd aan de Passeig de Lluís Companys, genoemd naar de Catalaanse president die in 1934 een eigen Catalaanse staat uitriep. En dan is het op 15 oktober ook nog eens precies 75 jaar geleden dat Companys op het kasteel van de Montjuïc werd gefusilleerd door het Franco-regime, onder het uitroepen van Per Catalunya!(Voor Catalonië!).

Artur Mas op weg naar het gerechtsgebouw aan de Passeig de Lluís Companys in Barcelona.

Artur Mas brengt ´s ochtends eerst op de Montjuïc een hulde aan de ‘martelaar-president’. Vervolgens zet hij koers richting rechtszaal, vergezeld door onder meer zijn voltallige kabinet en 400 burgemeesters, waarmee de gang naar het gerecht het karakter krijgt van een pro-onafhankelijkheidsdemonstratie. Net als twee dagen eerder, toen twee van Mas´ ministers voor de rechter moesten verschijnen voor hun rol bij 9-N. Het gerechtshof reageerde die dag dat met een ongebruikelijke protestverklaring tegen deze "regelrechte directe aanval" op zijn onafhankelijkheid.

26 oktober
Het nieuwe Catalaanse parlement komt voor het eerst bijeen. Carme Forcadell wordt gekozen tot parlementsvoorzitter (met 77 van de 135 stemmen). Forcadell eindigt haar acceptatiespeech met de uitroep “Lang leve de Catalaanse Republiek”, onder luid applaus van het pro-onafhankelijkheidblok.

27 oktober
Junts pel Sí en de CUP presenteren een negen punten tellende 'resolutievoorstel'.  Het document moet het officiële starsein worden van het proces naar de onafhankelijkheid. Beide partijen willen dat het parlement op korte termijn over de resolutie debatteert en stemt. Premier Mariano Rajoy reageert tegen zijn gewoonte snel en verklaart dezelfde dag in een ‘institutionele verklaring’ dat de resolutie “geen enkel effect zal hebben”. Rajoy “garandeert” de toepassing van de wet in Spanje en zal “van geen enkel mechanisme afzien zoals omschreven in de Grondwet en de wet, voor zolang ik premier ben”.

Een parlementsresolutie om het begin van ‘het proces’ te markeren was al aangekondigd in het verkiezingsprogramma van Junts  pel Sí. Daarin ging het om het informeren van de Spaanse staat, Europa en de internationale gemeenschap  over de start van het onafhankelijkheidsproces, naast de intentie om met de Spaanse staat te onderhandelen en ‘onze wil’ om in de EU en de Eurozone te blijven.

 Het voorstel van 26 oktober is een stuk radicaler dan wat Junts Pel Sí oorspronkelijk beoogde en draagt het stempel van de CUP, een partij die bij een absolute meerderheid (in zetels én stemmen) de dag na de verkiezingen al eenzijdig de onafhankelijkheid had willen uitroepen. "Opgedragen aan de Spaanse staat. Zonder harde gevoelens, tot ziens", twitterde CUP-lijsttrekkeer Antonio Baños op de verkiezingsavond, nog voor de stemmen geteld waren.
Vooral punt 5 (binnen 30 dagen al beginnen met eigen Grondwet en andere wetten) en de punten 6 en 8 (ongehoorzaamheid aan Spaanse wetten en justitie) zijn ‘des CUPs’, naast het expliciet noemen van ‘een republiek’ als de staatsvorm van het nieuwe Catalonië (de punten 2 en 9).

De 9 punten van Junts pel Sí en CUP

Het Catalaanse parlement: 

1. Constateert dat het democratisch mandaat verkregen bij de verkiezingen van 27 september 2015 is gebaseerd op een meerderheid van de zetels voor de parlementaire krachten die het doel hebben dat Catalonië  een onafhankelijke staat wordt, en met een brede meerderheid in stemmen en zetels voor zelfbeschikking, die het begin van een niet-ondergeschikt constitutioneel proces ondersteunt. 

2. Verklaart plechtig het begin van het proces van het creëren van een onafhankelijke Catalaanse staat in de vorm van een republiek.

3. Verklaart de openng van een participatief, open, integratief en actief civiel proces om de basis voor te bereiden van de toekomstige Catalaanse grondwet. 

4. Moedigt de toekomstige regering aan om de noodzakelijke maatregelen te nemen die deze verklaringen effectief maken.

5. Beschouwt het als noodzakelijk om binnen dertig dagen te beginnen met het maken van wetten voor het constitutioneel proces, sociale zekerheid en overheidsfinanciën.

6. Benadrukt, als beheerder van de soevereiniteit en de representatie van de constituerende macht,  dat dit Parlement en het proces van democratische ontkoppeling niet zullen worden onderworpen aan de besluiten van instituties van de Spaanse Staat, in het bijzonder die van het Constitutioneel Hof, dat zij beschouwt als niet-legitiem en zonder competentie als gevolg van, onder meer, de uitspraak van juni 2010 over het Catalaanse Autonomiestatuut, eerder door het volk in een referendum goedgekeurd.

7. Zal de nodige maatregelen treffen om dit enorme, duurzame en vreedzame proces van democratische ontkoppeling van de Spaanse staat te beginnen op zodanige wijze dat emancipatie van burgers op elk niveau mogelijk is en is gebaseerd op open, actieve en integrerende participatie.

8. Spoort de toekomstige overheid aan om zich uitsluitend te houden aan die regels en mandaten die voortvloeien uit deze legitieme en democratische Kamer, om zo de fundamentele rechten te beschermen die mogelijk kunnen worden aangetast door beslissingen door instituties van de Spaanse staat.

9. Verklaart de wil de onderhandelingen te beginnen om het democratisch mandaat uit voeren voor de creatie van een onafhankelijke Catalaanse staat in de vorm van een Republiek en dit, aanvullend, bekend te maken aan de Spaanse staat, de Europese Unie en de hele internationale gemeenschap.

CUP-voorman Antonio Baños: "Opgedragen aan de Spaanse staat. Zonder harde gevoelens, tot ziens."

28 oktober
Premier Rajoy en oppositieleider Pedro Sánchez lunchen samen om de Catalaanse zaak te bespreken. In de dagen daarna praat Rajoy met andere partijleiders en met vertegenwoordigers van werkgevers en vakbonden. Hij wil een “Nationaal Pact’ tegen het Catalaanse separatisme tot stand brengen.

Het merendeel van de geconsulteerden steunt Rajoy in zijn tactiek op met de (grond)wet als wapen de Catalaanse dreiging te stoppen. Pablo Iglesias (Podemos) daarentegen wil de wet veranderen, om een legaal onafhankelijkheidsreferendum mogelijk te maken. Albertó Garzon (Izquierda Unida) opteert voor de dialoog tussen alle politieke partijen om te praten over een referendum en een federaal Spanje Het door Rajoy gewenste Nationaal Pact zet Garzon weg als ‘theater’.

5 november
Het Spaans Constitutioneel Hof beslist unaniem dat het Catalaanse parlement mag debatteren en stemmen over de resolutie van Junts  pel Sí en de CUP.  Een dag eerder hebben de parlementsfracties van PP, Ciudanos en PSC  – elk via een eigen petitie – het Hof verzocht de separatistische resolutie te blokkeren, omdat deze naar hun mening tegen de grondwet ingaat. He hof oordeelt echter dat het parlement de “natuurlijke zetel is van het politieke debat” en  dat de mogelijk uitkomst van dit debat niet een voorwaarde kan zijn voor het al dan niet houden ervan.

Artur Mas, eerste president van de Catalaanse Republiek?

Het debat zal morgen plaatsvinden,  maandag 9 november, precies een jaar na 9-N, het symbolische referendum over de onafhankelijkheid. Morgen zal het parlement ook stemmen over de nieuwe Catalaanse minister-president. De CUP heeft tot nu toe volgehouden niet voor Artur Mas te stemmen, wat diens herverkiezing op 9 november praktisch onmogelijk maakt, daar voor de eerste stemronde in het parlement een absolute meerderheid nodig is.

Voor eventuele volgende stemrondes - de eerste zou op woensdag 11 november zijn -volstaat een eenvoudige meerderheid (meer voor- dan tegenstemmen). Is na twee maanden (dus uiterlijk 10 januari 2016) nog geen nieuwe president gekozen, dan volgen automatische nieuwe parlementsverkiezingen.


BCN BITES - kijk voor meer nieuws over Barcelona en Catalonië op onze Facebook pagina!