"Er komt toch hier iets van een referendum?" Tijdens mijn fiets- en wandeltours door Barcelona blijken cliënten vaak slecht op de hoogte van de politieke situatie in Catalonië. Tijd voor een handig overzicht van de belangrijkste gebeurtenissen van de laatste jaren. Vandaag de periode 2012-2014. Later deze week de stormachtige ontwikkelingen van dit jaar.
2012
11 september
Anderhalf miljoen Catalanen demonstreren op de nationale feestdag (de Diada) in Barcelona voor de onafhankelijkheid. De organisatie is georganiseerd door twee burgerbewegingen, de
Assemblea Nacional Catalana (ANC) en
Òmnium Cultural.
'Catalonië, nieuwe staat van Europa’, is het lemma. ‘Niks belastingakkoord: onafhankelijkheid nu’, eisen veel spandoeken. Een sneer naar de grote afwezige, Artur Mas. De Catalaanse minister-president wil een gunstige belastingdeal à la Baskenland. (De Basken mogen zelf alle belastingen innen. Een deel daarvan wordt afgedragen aan Madrid, volgens een elke 5 jaar opnieuw door gezamenlijk vast te stellen quotum.) Later die maand gaat Mas over een dergelijk praten met Mariano Rajoy, de Spaanse premier, wiens Partido Popular (PP) de absolute meerderheid heeft in het Spaanse parlement. De rechtse PP is fel gekant tegen elke vorm van Spaans separatisme.
De grote opkomst op 11 september verrast vijand en vriend. In het laatste kamp verklaart een dag later Artur Mas – tot dan toe altijd tegen een onafhankelijke Catalonië – dat het moment is gekomen om Catalonië “de structuren van een eigen staat” te geven.
20 september
Artur Mas komt terug uit Madrid van zijn afspraak met Marian Rajoy. Met lege handen. “Bijzondere omstandigheden vragen om bijzondere maatregelen”, verklaart hij in het Catalaanse parlement. Hij schrijft voor 25 november (25-N) nieuwe verkiezingen uit, met de belofte van een referendum over de onafhankelijkheid.
De Wil van een Volk, stelt de verkiezingsposter waarop Mas’ zegevierend de handen heft. Mozes, die zijn volk naar het beloofde land leidt, spotten critici. Mas zelf, in een interview daags voor 25-N: “Ik zie een politicus die zijn volk omarmt”.
25 november
Artur Mas verliest de verkiezingen. Mas’
CiU duikelt van 62 naar 50 zetels in het 135 zetels tellende Catalaanse parlement. Vanaf dit moment kan de partij slechts regeren met gedoogsteun van Esquerra Republicana de Catalunya (ERC) – dat van 10 naar 21 zetels gaat -, de republikeinse partij die zich sinds de jaren tachtig van de vorige eeuw profileert als dé Catalaanse onafhankelijkheidspartij. Op 18 december 2012 komt het tot een akkoord. De regering Mas verplicht zich tot een onafhankelijkheidsreferendum in 2014. In ruil daarvoor stemt ERC in met de zware bezuinigingen die Mas c.s. willen doorvoeren.
2013
23 januari
Het Catalaanse parlement neemt met een ruime meerderheid (85 tegen 41 stemmen, 2 onthoudingen) een verklaring aan die de “juridische en politieke soevereiniteit van het Catalaanse volk" vastlegt.
Een soevereiniteit die moet worden vertaald in een referendum.
 |
| Ciutadans-leider Albert Rivera. |
Tegenstemmers zijn de Catalaanse socialisten (PSC), de Partido Popular en
Ciutadans van Albert Rivera, het rechtse antwoord op Podemos en op dat moment nog voornamelijk actief in Catalonië. Alvast vooruitlopend op een voor de separatisten gunstige uitslag van zo´n referendum stelt Artur Mas in april 2013 een adviesraad in, die wordt belast met de inrichting van “de Catalaanse staat”.
8 mei
Opschorting van de Catalaanse soevereiniteitsverklaring door het Spaans Constitutioneel Hof. (In maart 2014 volgt de definitieve verklaring van illegaliteit. Wel erkent het hof ‘het recht om te beslissen’, maar elke concretisering daarvan moet gebeuren binnen de grondwet. Deze stelt, geparafraseerd, dat over de toekomst van Spanje of delen daarvan slechts ‘alle Spanjaarden’ kunnen beslissen.)
11 september
De tweede grote onafhankelijkheidsdemonstratie. Dit keer een 480 kilometer lange menselijke keten dwars door Catalonië, van
Alcanar in het Zuiden naar El Pertús bij de Franse grens.
Een paar weken eerder hebben Artur Mas en Mariano Rajoy een op dat moment geheime ontmoeting gehad, in een poging het conflict op te lossen. Zonder resultaat. De EU ondertussen waarschuwt dat een onafhankelijk Catalonië automatisch geen lid meer is de unie. Tevergeefs: volgens de Generalitat (de Catalaanse regering) doen op 11 september uiteindelijk 1.6 Catalanen aan de ‘Via Catalana' mee. De anti-onafhankelijkheidsorganisatie Societat Civil Catalana telt er overigens ‘maar’ 800.000.
12 december
De pro-referendumpartijen (CiU, Esquera,
Iniciativa en de
CUP) zijn het na maanden onderhandelen eindelijk eens over datum en vraag. De datum wordt 9 november 2014, (9-N). De vraag valt in twee deelvragen uiteen: “Wilt u dat Catalonië een onafhankelijk staat wordt? Ja of nee.” En, als het antwoord ‘ja’ luidt: “Wilt u dat deze staat onafhankelijk is? Ja of nee.”
De PP-regering reageert en “garandeert” dat er geen referendum zal komen. De Spaanse socialisten (PSOE, de grootste oppositiepartij) sluiten zich hierbij aan.
2014
8 april
Het Spaanse parlement wijst een Catalaans onafhankelijkheidsreferendum met een grote meerderheid van stemmen af. Al even kansloos is de petitie van een aantal Catalaanse parlementsleden om de bevoegdheid van het organiseren van zo´n referendum van de Staat over te hevelen naar de Generalitat. “Het proces gaat door”, is de reactie van Artur Mas.
25 mei
In de aanloop na de Diada van dit jaa
r wordt ERC de Catalaanse winnaar bij de Europese verkiezingen. CiU eindigt als tweede. Voor `het proces' maakt het niets uit, laat Artur Mas andermaal weten.
30 juli
Laatste ontmoeting tussen Artur Mas en Mariano Rajoy. Artur Mas overhandigt aan Rajoy een 23 punten tellend wensenlijstje voor Catalonië. De Spaanse premier belooft de opsomming te zullen bestuderen, maar heeft volgens de Generalitat nooit meer gereageerd.
11 september
Onafhankelijkheidsmanifestatie nummer 3. Deze keer wordt het een menselijke V (van
volentat, wil;
votar, stemmen en
victòria, overwinning) in Barcelona.
Aan de vooravond van de manifestatie roept Artur Mas in zijn ‘Diada-boodschap' op tot grotere eenheid en eensgezindheid rond het referendum. Mariano Rajoy zat dubbel fout, aldus Mas. Ten eerste door de stem van het volk smoren en ten tweede door het recht om te stemmen te ontzeggen aan diegenen "die oplossingen willen via de stembus".
“President, zet de stembussen neer”, roept ANC-voorzitter Carme Forcadell tijdens haar toespraak tot de juichende menigte.
27 september
Mas luistert. Op 27 september ondertekent hij een
decreet voor het referendum. Ruim een week eerder heeft het Catalaanse parlement een consultatiewet aangenomen die het referendum een legale status moet geven. Op 29 september schort het Spaans Constitutioneel Hof de wet op. Onder druk van ERC, Iniciativa en CUP besluit Mas het referendum toch door te laten gaan.
9 november
In de weken daarna switcht de Catalaanse regering naar een “niet-bindend referendum” – maar ook dit schort het Constitutioneel Hof op. Uiteindelijk wordt het een “participatief proces”, georganiseerd door vrijwilligers. De regering blijft volgens Mas wel verantwoordelijk voor het proces`en zal het ook “beschermen”.
Op dit symbolische referendum komen 2,3 miljoen Catalanen af, 33 procent van het aantal stemgerechtigden. Ruim 80 procent (1,8 miljoen mensen) antwoordt ‘ja’ op beide vragen.
21 november
Het Openbaar Ministerie klaagt Artur Mas en twee van zijn ministers aan voor het organiseren van 9-N. De beschuldiging: ernstige ongehoorzaamheid, misbruik van vertrouwen, verduistering en
usurpatie van functies. Een maand later verklaart het Catalaanse Hooggerechtshof de aanklacht ontvankelijk.
25 november
Artus Mas lanceert zijn nieuwe plan: er komen vervroegde Catalaanse parlementsverkiezingen. De winnaars – in het plan Mas een gezamenlijke pro-onafhankelijkheidslijst- krijgen een mandaat van 18 maanden waarin ze een grondwet ontwerpen en onderhandelen met Madrid over de verdeling van de inboedel. Aan het eind van het mandaat volgen nieuwe parlementsverkiezingen, - waaraan geen van de mandaathouders mag deelnemen -, plus een referendum waarin de Catalanen andermaal en ditmaal definitief mogen stemmen over de onafhankelijkheid.
Later deze week deel twee van deze kroniek.
BCN BITES - kijk voor meer nieuws over Barcelona en Catalonië op onze Facebook pagina!
