De wolkenkrabber van het Plaça de Catalunya

 De Plaça de Catalunya-wolkenkrabber in The American Architect...

Het gedonder met Amerikanen en wolkenkrabbers in Barcelona is niet van vandaag of gisteren:

Spain and skycrapers!
The two hardly seem congruous, for we are apt to think of that country in terms of patios, low flat-roofed buildings, and a easy sort of philosophy which has accepted things as the stood century after century.

Het tijdschrift The American Architect kon er in 1920 niet over uit: die altijd laag-bij-de- grond levende en niets ondernemende Spanjaarden wilden een wolkenkrabber bouwen!  En dat nog wel op eigen initiatief!

Mogelijk begon het allemaal drie jaar eerder, met een opiniestuk van ene Bartomé Castell in de La Vanguardia van 9 december 1917. Castell wondt zich daarin op over het totale gebrek aan professionele kantoorruimte in Barcelona. Advocaten, notarissen, klerken en ander kantoortypes werkten in ruimten die eigenlijk waren bestemd voor wonen. In de ergste gevallen ging het om een hoekje in de eigen woon- of slaapkamer, waar de noeste hoofdarbeider moest opboksen tegen de schoonmaak- en kookgeluiden van moeder de vrouw en het pianospel van weinig muzikale buren.

Primitief en weinig zakelijk

Een ´zeer primitieve en weinig zakelijke situatie´, oordeelde Castell. Zijn oplossing: wolkenkrabbers. “Tot in het Verre Oosten hebben wij deze gebouwen gezien. Waarom kunnen we ze niet ook in Barcelona hebben.” Een ideale locatie had hij ook al: Plaça de Catalunya, al was de aankoop van grond daar mogelijk kostbaar en zou het gebouw op het plein misschien ´uit de toon´ vallen. Geen nood. Een mogelijk nog betere optie was volgens de auteur de op dat moment nog volop in ontwikkeling zijnde Vía Laietana, toen nog bekend als Vía A of La Reforma. Goedkopere grond en ´dichtbij de treinstations, de haven, de beurs en het postkantoor´. 
Castell eindigde zijn artikel met een vraag: Zou er in Barcelona geen half dozijn vastberaden mannen zijn dat ´liever vandaag dan morgen´ het idee oppakt van een wolkenkrabber in La Reforma?

El Triangle, met rechtsonder Café Zürich.

Dat half dozijn was er, alleen was het niet te porren voor La Reforma. Plaça de Catalunya moest het worden. Een groep investeerders onder de leiding van de promotor Ramon Selles Miró kwam begin 1918 met het plan voor een reusachtige wolkenkrabber op het plein, op de plaats waar nu het winkelcentrum El Triangle (het FNAC-gebouw) met Café Zürich zit.

 

Tribune Tower

Entree van de Amerikanen. Want uiteraard stapten de Catalanen naar degenen die wisten hoe je zo´n ding moest bouwen. John Mead Howells en James Gamble Rogers heetten de heren. Vooral eerstgenoemde was een goede keuze. Mead Howells maakte een paar jaar later samen met James Hood naam met het ontwerp voor de Tribune Tower,   de hoofdzetel van de Chicago Tribune.  Een reus van 34 verdiepingen en 141 meter hoog.

De kolos die de Amerikanen eerder ontwierpen voor hun Catalaanse klanten deed daar overigens maar weinig voor onder, met z´n 30 verdiepingen en 130 meter. In wat het hoogste gebouw van Europa had moeten worden was uiteraard plaats voor veel kantoren, maar ook voor winkels, galerieën en zelfs een hotel. Ondergronds moest een treinstation komen, zo hadden de heren bedacht, zittende aan hun tekentafel.

Gelukkig is het plan – om nu onbekende redenen – lange tijd niet verder gekomen dan die tekentafel. Op dat ene artikel in The American Architect na dan. Het tijdschrift verscheen op 29 december 1920; één maand eerder, op 30 november, was Café Zürich opengegaan.

Anno 2012 is het café nog steeds een van de populairste ontmoetingspunten van de stad. Ook met de wolkenkrabber gaat het de laatste jaren goed. In 2009 werd hij dan eindelijk gebouwd. Als schaalmodel, gemaakt voor de tentoonstelling Cerdà, 150 anys de modernitat.

...en als schaalmodel.