De tien meest universele kunstwerken van Barcelona - volgens de Barcelonezen zelf (1)

Welke tien openbare kunstwerken  in Barcelona zijn het meest universeel?  Dat wilde de organisatie Capital de la Cultura Catalana weten. Meer dan 7000 Barcelonezen mailden hun favorieten. Genoeg aanleiding voor een serie posts. Vandaag gaat het over nummer tien: David i Goliat van Antoni Llena. Maar vooral over Icària.

10. Antoni Llena - David i Goliat (1992). Plaça dels Voluntaris Olímpics

Een aluminium plaat verbeeldt een papieren cut-out David. De stalen driepoot is werkelijk een Reus van Staal. Oud-monnik Antoni Llena (Barcelona 1943) maakte het bijbelse duo voor de Olympische Spelen van 1992.  Samen staan ze, zo las ik op een kunstenaarsblog,  ‘voor vrijheid van expressie'  - dat moet David zijn - 'binnen de context voor een stedelijke planning´. Lees 'Goliath'.

Klinkt goed, maar ondertussen legt de Barcelonese slingeraar het wel mooi af tegen de reus die stedelijke planning heet.

Étienne Cabet

De voortekenen waren al slecht. Volgelingen van ‘sociaal utopist’ Étienne Cabet (1788-1856) stichtten hier rond 1846, langs kust onder het toen nog zelfstandige Sant Martí de Provençals, een leefgemeenschap gebaseerd op Cabets idealen. Kort samengevat luidden die: geen privé-eigendom, gelijkheid tussen de seksen - maar wel met 'mannen'- en 'vrouwenberoepen' - en een streng gecontroleerd sociaal leven. 

Fàbricas Folch aan de Avinguda d'Icària:  meelfabriek, distilleerderij, ijsproducent en uiteindelijk weer producent van meel.  De schoorsteen werd gebouwd tussen 1898 en 1900.

Dat vraagt om problemen en die kwamen er ook. Icària mislukte. De Cabetisten -waaronder Narcís Monturiol, de latere uitvinder van de moderne duikboot – hoefden zich echter niet te schamen; ook Cabets eigen pogingen in het verre America, niet voor niets the land of the free, liepen op een mislukking uit, al hield de laatste kolonie het tot 1898 vol. Cabet, die graag de dictator uithing, was toen al lang overleden. Hij stierf in 1855 in St. Louis, twee dagen na zijn aankomst in de stad, waar hij met een handjevol gezagsgetrouwen een nieuwe kolonie wilde stichten.

Twee keer Icària, gezien vanaf Barceloneta. Links maart 1986, rechts augustus 1987. Centraal in beeld de schoorsteen van  de Fàbricas Folch.

Marx

Cabet liet zijn (fysieke) sporen na. Marx en Engels waren gecharmeerd van zijn ideeën. In Spanje was Cabet een inspiratie voor Ildefons Cerdà´s egalitair bedoelde schaakbord, het Eixample. De weg die al liep van de Poblenou-begraafplaats naar het Parc de Ciutadella kreeg van Cerda zelfs een nieuwe naam: Avinguda d'Icària.

De Avinguda d'Icria in oude tijden.

Cerda´s socialistische woonplan werd een prooi van speculanten en privé-kapitaal, waardoor van het oorspronkelijke ideaal (arm en rijk samen, veel groen, laagbouw) weinig overbleef.

Afbraak van de Fàbricas Folch, augustus 1987.

Maar, alhoewel veel hoger dan bedoeld, Cerda´s achthoekige illes (woonblokken) zijn er nog altijd. Avinguda d'Icaria ook. De rest van de industriebuurt Icària werd echter eind jaren tachtig van de vorige eeuw letterlijk van de kaart geveegd voor de bouw van het Olympisch dorp.

Een van de hallen van de Fàbricas Folch, vlak voor de afbraak.

'Nova Icària', noemde de gemeente Barcelona deze keurige saaiheid. Totaal misplaatst. De dure appartementen, het casino en de twin towers van verzekeraars en vijfsterren hotels hadden en hebben niets van doen met Cabets ideaal, waarin geld zelfs niet bestond.

  'Nova Icària', noemde de gemeente Barcelona deze keurige saaiheid

Van het oude Icària mocht één schoorsteen blijven staan, die van de Fàbricas Folch. Want fabrieksschoorstenen zijn weliswaar hoog,  ze nemen ook weinig ruimte in.

De schoorsteen van de Fàbricas Folch nu.

De website Viaje a Icària brengt de tranformatie van Icària naar Olympische dorp prachtig in beeld (Spaanstalig).

 

BCN BITES - kijk voor meer nieuws over Barcelona en Catalonië op onze Facebook pagina!