De mythische stichter van Barcelona (1)

Geen betere stichter van een trotse stad dan een superheld. Barcelona heeft er zelfs twee. De eerste is Hercules, de Griekse halfgod, vrucht van het overspel van vader Zeus met prinses Alkmene. Zeus erotische capriolen ware tegen de zin van Hera, niet alleen Zeus’ zuster maar tevens diens echtgenoot –de relationele wegen van die Griekse goden zijn werkelijk wonderlijk.

Stiefmoeder/tante Hera neemt, veel later, wraak op Hercules. Ze drijft de reus – machtig van lijf en leden, maar in bezit van zwakke zenuwen - tot waanzin, waarop Hercules zijn vrouw en kinderen dood. Weer bij zinnen hoort Hercules van de god Apollo hoe hij boete moet doen. De sterke held moet voor de zwakke vorst Eurystheus twaalf bovenmenselijk zware opdrachten tot een goed einde zien te brengen. Lukt dit, dat wacht hem de onsterfelijkheid.

Hercules fontein van Salvador Gurri i Corominas aan de Passeig de Sant Joan

Pirene
Het is tijdens het uitvoeren van een van de taken dat Hercules de noodkreten hoort van Pirene, de lieftallige dochter van Túbal, koning van het Iberisch schiereiland. Hercules’ hulp komt helaas te laat. De door een driekoppig monster zwaar gewonde prinses sterft in zijn armen.
De stoere Hercules is aangeslagen, maar zit bepaald niet bij de pakken neer. Van heinde en ver sleept hij bergen aan, en bouwt daarvan een gigantische graftombe voor de prinses: de Pyreneeën.

Hercules op het Plaça de Catalunya. Beeld van Antoni Perera

Na al dat gezwoeg is het tijd voor een verfrissend bad in de Middellandse zee. In vier reuzenstappen is Hercules bij de Montjuïc. Voor hij in zee duikt, gaat hij eerst even lekker zitten, met de Montjuïc als ruggensteun. Hij geniet van het uitzicht over de vlakte van Barcelona. Mooie plek om een stad te stichten, mijmert Hercules. Wanneer ik een moment vrij heb, ga ik dat zeker doen.

Dat moment komt nadat Hercules dankzij een list de door de draak Ladon bewaakte gouden appels uit de tuin van de Hesperiden heeft gestolen en daarmee klaar is met zijn twaalf opdrachten. Met negen schepen vol timmerlui en metselaars zet hij vervolgens koers richting de Montjuïc. Dan steekt er onder Marseille een vreselijke storm op. Acht schepen bereiken met veel moeite de Franse kust, schip nummer negen gaat verloren.

Mooie plek om een stad te stichten, mijmert Hercules. Wanneer ik een moment vrij heb, ga ik dat zeker doen

Na het noodweer bereiken de acht schepen zonder veel problemen alsnog de vlakte van Barcelona. Tot hun verbazing is daar een groep mannen al druk bezig met het bouwen van een stad. Het zijn de mannen van Schip Negen, Barca Nona. Waarmee de verheugde Hercules gelijk een naam heeft voor zijn stad.

Finca Guëll
Tweeduizend jaar later vind je weinig sporen van Hercules in Barcelona. Een straat in de oude stad die zijn naam draagt, een beeld op het Plaça de Catalunya, plus een fontein op de kruising van de Passeig de Gracia en de Carrer Corséga, dat is het wel zo’n beetje.

De ingang van Finca Guëll.

 En dan is er nog het ijzeren hek van de Finca Guëll, de verzameling paviljoens die Antoni Gaudí tussen 1883 en 1887 aan de rand van Barcelona bouwde voor zijn mecenas Eusebi Güell. De draak en de boom met de gouden appels bovenop de pilaar waaraan het hek is opgehangen verwijzen rechtstreeks naar het

Hesperiden-verhaal. Geen eigen idee van Gaudí, maar ‘gepikt’ uit L’Atlàndita (1876), het epos van de door Gaudí zeer bewonderde volksdichter Jacint Verdaguer, waarin Hercules een hoofdrol speelt. Zo maakte de slimme Gaudí iedereen blij. Eusebi Guëll was immers getrouwd met de dochter van Antonio López y López, de markies van Comillas en die was weer de beschermheer van Jacint Verdaguer.

Oh ja, we zouden het bijna vergeten: in de tuinen van dezelfde Güell-residentie zette Gaudí in 1884 een Hercules-fontein neer. Kennelijk heeft het ding nooit veel indruk gemaakt, want door de jaren heen werd het door vegetatie overwoekerd. Pas in 1984, bij een grondige schoonmaakbeurt van het park (nu behorend tot het Palau Reial de Pedralbes, gebouwd op de plek van het oude Güell-huis) kwam de fontein tevoorschijn:

Al met al een schamele oogst voor wat toch de grondlegger van Barcelona zou zijn. Superheld nummer twee brengt het er een stuk beter van af. Dat is Hercules halfbroer Hermes, in sommige versies van de legende mede-stichter van Barcelona. Hem kom je overal in de stad tegen. Meer over Hermes binnenkort op deze blog.


BCN BITES - kijk voor meer nieuws over Barcelona en Catalonië op onze Facebook pagina!