Voorlopig resultaat Via Catalana: een spoorlijn

Precies een jaar na de massademonstratie voor de onafhankelijkheid volgt vandaag een nieuw vertoon van macht door de onafhankelijkheidsbeweging in Catalonië. De Via Catalana  is volgens de organisatoren een volgende stap op weg naar Catalonië als nieuwe Europese staat. De meer dan 300.000 deelnemers die samen de 400 kilometer lange keten vormen willen voor Spanje en de rest van wereld een beeld creëren van een Catalonië dat één en vastberaden is.


Het volk als leider
Het recht op zelfbeschikking wordt volgens recente peilingen verdedigd door zo´n 70% van de Catalanen; ruim 54 % wil onafhankelijkheid. Het grootste deel (70 %) van deze laatste groep bevindt zich volgens analisten aan de linkerkant van het politieke spectrum. Het streven naar onafhankelijkheid wordt de laatste jaren, en zeker sinds 2010 en het debacle  rond het autonomiestatuut  ( het Spaanse Constitueel Hof verwierp onder meer de wettelijke  grondslag van het begrip ‘ natie’ in de tekst), geleid door de civil society.  

Daarbij  gaat het om een mengeling van oud en nieuw. Nieuwe generaties Catalanen verdedigen de onafhankelijkheid op dezelfde manier waarop hun ouders en grootouders opkwamen voor `vrijheid, amnestie en autonomie´ (de kreet van de grote demonstratie op 11 september1977). Voor veel ouderen, de afgelopen decennia getuigen van de vele moeizame pogingen tot begrip tussen Spanje en Catalonië, is de huidige beweging een nieuw begin. 

De Catalaanse regering vandaag tijdens de bloemenhulde bij het standbeeld van Rafael Casanova, held van 1714. Vierde van rechts president Artur Mas. (foto El Periodico)

Radicale nationalist
Voor Artur Mas kwam die nieuwe start pas op 12 september vorig jaar. Gedwongen door de ‘bijzondere omstandigheden’ transformeerde Mas zich tot een radicale nationalist. Hij schreef nieuwe verkiezingen uit en vroeg de kiezers hem te helpen aan een ‘uitzonderlijke meerderheid’. Alleen op die manier zou hij hen kunnen leiden op de weg naar onafhankelijkheid. 

Mas verloor de verkiezingen. Sindsdien holt hij achter zijn volk aan

Mas en zijn CIU verloren de verkiezingen. Sindsdien holt hij achter (circa de helft van) zijn volk aan, terwijl links en rechts aan hem wordt getrokken. Regeren kan hij alleen nog met gedoogsteun van Esquerra Republicana Catalunya (ERC), een partij die al eind de jaren tachtig voluit voor de onafhankelijkheid koos. ERC wil een referendum ´ja of ja´ in 2014, evenals het burgerinitiatief Asemblea Nacional Catalana, organisatoren van de menselijke keten van vandaag. Aan de andere kant staan de christendemocraten van Unió (de U van CIU) en de grote Catalaanse ondernemingen, beiden tegenstanders van een Catalonië los van Spanje.

Om op adem te komen kwam de Catalaanse president dit weekend met een plan B: als het niet lukt om een referendum voor 2014 af te spreken met de regering Rajoy, dan maar plebiscitaire verkiezingen in 2016. Twee dagen later was Mas, gedwongen door de symboolkracht van ‘1714` weer terug bij 2014, maar dit keer met een referendum dat door Spanje ‘getolereerd`  zou moeten worden.

Desastreuze consequenties
De reactie van de Spaanse regering laat weinig ruimte voor vragen. Spanje zal met geen enkel referendum instemmen, verklaarde minister van Buitenlandse Zaken José Manuel García Margallo gisteren bij de opening van het Foro España Internacional, een promotie-instrument van het Spaanse bedrijfsleven. Catalonië moet maar eenzijdig de onafhankelijkheid uitroepen (waar ERC toe bereid is), met ‘desatreuze consequenties’’ - de minister noemde verlies van het EU-lidmaatschap, en 20-25 % minder BNP. En de Via Catalana van vandaag? ´Die leidt nergens naar toe.´

Want Catalonië is geen Baltische staat, weet de ervaren diplomaat García Margallo als geen ander;  geen enkele politieke grootmacht, noch de EU, heeft belang bij een onafhankelijk Catalonië. Toen Artur Mas zich vorig jaar meldde in Brussel had dan ook niemand tijd voor hem. Oude wonden gingen open. Mas´ mentor, de ‘eeuwige` (1980-2003) president Jordi Pujol mocht zich in het buitenland graag presenteren als staatshoofd. In 1990 werd hij na veel gelobby zeven minuten ontvangen door Ronald Reagan. Als de Govenor of Catalonia.


Fer país
Madrid nam Pujol wél serieus, noodgedwongen. Pujol was graag bereid linkse en rechtse minderheidsregeringen te steunen, maar niet voor niets natuurlijk. Een belastingverlaging hier, een versoepeling van het arbeidsrecht daar. Met de eeuwige dank van zakenman Joan Rosell, jarenlang voorzitter van Catalaanse werkgeversorganisatie en sinds 2011 voorman van de Spaanse versie.

Want bij het fer país (‘land maken’)  van Pujol gingen de belangen van de heersende zakenklasse boven alles. Wat dat betreft was er 2010 bij het aantreden van Pujols politieke erfgenaam, de technocraat Artur Mas, niets aan de hand. Tot deze zich een jaar geleden  ontpopte als een revolutionair die dreigend zwaaide met de estelada, de vlag met de ster en symbool van de strijd voor een onafhankelijk Catalonië.  Dreigen deed Pujol alleen met de senyera, de officiële vlag van Catalonië, en uitsluitend in noodgevallen.

Inmiddels lijken de zaken, tegen alle uiterlijke schijn in, als vanouds.  Zie het voorlopige resultaat van een jaar lang V een spoorlijn naar de Barcelonese haven. Spanje´s  minister van Verkeer en Waterstaat Ana Pastor kwam het protocol voor de lijn begin september zelf inzegenen in Barcelona. ‘De kunst van het politiek bedrijven is het niet verkondigen van dwaasheden’, merkte de minister wijsneuzig op. Artur Mas zweeg en dacht aan Jordi Pujol.

Vanmiddag om vier uur Via Catalana. In Barcelona regent het op dit moment. Van de Catalanen bleef 46 % toch al thuis.