07-08-2014

Sant Roc, het oudste volksfeest van Barcelona




In een van de Romeinse torens op het Plaça Nova, net boven het 'valse'  aquaduct (1958), woont een heilige. In een glazen nis zien we Sant Roc, ofwel Rochus van Montpellier – zijn voornaam verwijst naar de grot waar Christus uit de dood verrees.  Rocs nis is een bescheiden onderkomen, waar de meeste locals en toeristen aan voorbij lopen. Maar elk jaar rond half augustus is Roc het stralende middelpunt. Dan viert de stad zijn feest. Dit jaar gebeurt dat al voor de 425ste keer, waarmee Sant Roc het oudste volksfeest van de stad is.

Pestepidemie
Het begon - zo gaat dat meestal met hele en halve heiligen - met een legende. Die vertelt dat Roc tijdens een hevige pestepidemie in Barcelona arriveert. Daar geneest hij vele pestslachtoffers, heel simpel, door het maken van het teken van het kruis. Totdat de ziekte ook Roc te pakken krijgt. Van het ene op het andere moment wil niemand meer iets met hem te maken hebben.
 Van het ene op het andere moment wil niemand meer iets met Roc te maken hebben

Hij wordt uit zijn logeeradres in de stad gezet en verbannen naar de Romeinse toren. Daar zit de arme Roc dan, eenzaam en alleen. Nou, niet helemaal, want een straathond ontfermt zich over hem. Het nobele beest steelt brood voor de heilige en likt zijn zweren en bulten.

Magische hondentong
Of het door het brood komt of door de wie weet wel magische hondentong, maar binnen de kortste keren is Roc weer zo fit als een hoentje. Vanaf dat moment trekken hond en heilige samen door de stad. In sommige versies van de legende heeft de eerste zelf de hoofdrol gekregen. Geef het beest een stuk brood en zijn aura beschermt je voortaan tegen enge ziektes. Dat soort verhalen. Het volksgeloof wil ook dat het beest nog altijd zijn dagelijkse ronde maakt door de stad, om dol geworden soortgenoten te verjagen.

Mooi, die legendes. De echte Roc/Rochus was ondertussen gewoon overleden in de plaats waar hij vandaan kwam, Montpellier. En dat ook nog eens in 1327. Dus lang voordat de Zwarte Dood  Barcelona in 1348 voor het eerst trof. Vlak voor zijn sterven zou Roc aan God hebben gevraagd om pestlijders te sparen die zijn (Rocs) naam aanroepen.

Broederschap
Wat Barcelona betreft lukt dat aanvankelijk slecht. Behalve in 1348 bezoekt de pest Barcelona in 1350, 1362, 1371 en in 1375. Met duizenden dodelijke slachtoffers. Kijk alleen maar naar het aantal inwoners van Barcelona: in 1330 waren dat er 48.000, in 1370 nog maar 30.000.
Sant Roc met een Seat 600. 


In latere eeuwen gaat het beter, en gaan de meeste van de tientallen pestbedreigingen zelfs aan de stad voorbij. Geen wonder dat Barcelona Roc in 1519 tot schutspatroon verklaart. En in 1589 richten de bewoners van de kathedraal-buurt een broederschap voor hem op, de Confraria de Sant Roch de la Plassa Nova.

Het spel van de Cucanya (een glibberige en draaiende paal),  tijdens Sant Roc 1915 (foto: AFCEC).

Sindsdien vieren de Barcelonezen het feest van Sant Roc uitbundig, met het Plaça Nova als episch middelpunt. Natuurlijk wordt ook Rocs hond niet vergeten. Dit jaar zijn er op 16 augustus, de eigenlijke naamdag van de heilige, vanaf 17.30 uur op het Plaça Nova hondendressuurdemonstraties. Daarna komen alle honden van de buurt Sant Roc een poot geven.

Download hier een pdf met het volledige programma van Sant Roc 2014.

BCN BITES - kijk voor meer nieuws over Barcelona en Catalonië op onze Facebook pagina!

01-08-2014

De mythische stichter van Barcelona (2)

Naast Hercules kent Barcelona nog een Griekse stichter, Hermes. Volgens sommige versies van de mythe zou Hermes zijn halfbroer Hercules hebben geholpen bij de bouw van Barcelona. Hercules kom je weinig tegen in de stad, schreven we hier al eerder. Over Hermes daarentegen, struikel je bijkans. Met zijn mogelijke pioniersrol heeft dat weinig te maken. Hermes de handelaar, daar gaat het Barcelona om.

Veelzijdig baasje
Hermes, zoon van oppergod Zeus en de Pleiade Maia, was een veelzijdig baasje. Boodschapper van de goden, patroon van reizigers en welsprekenden, god van atleten en schilders, uitvinder van muziekinstrumenten, bedenker van maten en gewichten en ook nog eens de god van de handel, al was dat laatste voor de Grieken bijzaak.

Maar juist Hermes' commerciële gaven hebben hem zijn populariteit bezorgd in Barcelona, stad van ondernemers en zakenlui, al dat niet van onbesproken bedrag. Dus kom je Hermes vooral tegen bij gebouwen die verbonden zijn met handel en geld. Op het gebouw van de havenautoriteiten aan de Port Vell bijvoorbeeld (foto boven), en ook bij vele portalen en balkons in de Carrer Ample. Aan en rond deze straat zaten in de 19de eeuw de grote financiers. Hier werd ook Eusebio Güell geboren, mecenas van Antoni Gaudí.
Banc d’Espanya, Plaça de Catalunya

De gevleugelde god streek bij voorkeur meer op bankgebouwen, uiteraard. De Banc d’Espanya aan het Plaça de Catalunya heeft zelfs 35 voorstellingen van Hermes of van één van diens attributen.

Hermes´staf, Banc d'Espanya
Dat exacte aantal weten we dankzij de Cazadores de Hermes. De ‘Jagers van Hermes’ zijn een stel enthousiaste Barcelona-bloggers die sinds een paar jaar de staf afstruinen, op zoek naar afbeeldingen van hun geliefde god. Een deel van hun fotografische buit is nog tot 1 september te zien in de Fundación Setba aan het Plaça Reial.

Verzoenende toverstaf
Op hetzelfde plein staat misschien wel de bekendste Hermessen van Barcelona - al menen sommigen dat het hier gaat om Hermes’ Romeinse evenknie, Mercurius.

De twee gehelmde lantaarnpalen zijn van Gaudí, gemaakt in 1879 in opdracht van de gemeente. Naast Hermes´ vleugelhelm zien we ook diens staf, de caduceus.

Die staf was ooit een eenvoudige olijftak. Totdat Hermes tijdens een van zijn verre koeriersreizen twee elkaar op leven en dood bevechtende slangen scheidde. Vanaf dat moment had hij een slangenstaf en werd het ding een symbool van vrede en neutraliteit.

Gaudí eiste 2300 peseta’s, bijna zeven keer zoveel
 Hermes’ handelsgeest heeft Gaudí aangeraakt, diens verzoenende toverstaf niet. De gemeente Barcelona bood de jonge Antoni 321 peseta’s voor het ontwerp van de lantaarnpalen, zijn allereerste officiële opdracht. De latere asceet Gaudí eiste 2300 peseta’s, bijna zeven keer zoveel. Na veel geruzie accepteerde de mokkende maker een betaling van 850 peseta’s. De gemeente heeft de lastpak nooit meer een opdracht gegeven. Tegenwoordig zijn de stadsbestuurders juist erg blij met de architect. Gaudí brengt geld in het laatje, héél véél geld.

Vanaf zijn vele plekken in de stad kijkt Hermes goedkeurend toe.




BCN BITES - kijk voor meer nieuws over Barcelona en Catalonië op onze Facebook pagina!