26-12-2014

De tien meest universele kunstwerken van Barcelona - volgens de Barcelonezen zelf (5)

Welke tien openbare kunstwerken  in Barcelona zijn het meest universeel? Dat wilde de organisatie Capital de la Cultura Catalana weten. Meer dan 7000 Barcelonezen mailden hun favorieten. Vandaag de laatste van een serie posts: de top vijf.

5. Josep Llimona - Monument Al Doctor Robert (1910). Plaça de Tetuan


Over de avonturen van de rebelse burgemeester Bartomeu Robert y Yarzábal en zijn monument schreven wij eerder op deze blog.


4. Antoni Tàpies - Homenatge a Picasso (1983). Passeig de Picasso


Pablo Picasso leefde tussen 1895 en 1904 in Barcelona. Het waren de hoogtijdagen van Modernisme en Textiel – de stad telde rond 1900 maar liefst 742 textielfabrieken. Tàpies laat Picasso´s Barcelona zien via een modernistisch ensemble Cubist style - is het een spiegel, sofa, kast of dit alles tegelijk? - bij elkaar gehouden door touwen en lakens.

3. Joan Miró – Dona i ocell (1983). Parc de Joan Miró



Vijfentwintig beelden van Miró (1883-1983) had diens park moeten krijgen, maar het is door de 'vroegtijdige'  dood van de kunstenaar gebleven bij Vrouw en Vogel. Miro´s vogelvrouw is eigenlijk een gigantische, 22 meter grote penis (uniseks, dat wel, want voorzien van een vulva), maar daar hoor je nooit iemand over, in de stad van de prominent aanwezige reuzendildo Torre Agbar.

Miro´s vogelvrouw is eigenlijk een gigantische, 22 meter grote penis 

De hoorn helemaal bovenop is een verwijzing naar het de stierenslachthuis dat hier ooit stond, eindbestemming van de beesten die een paar meter verder in Les Arenes door de toreros waren gedood. De oorspronkelijke naam van het park is zelfs Parc de l’Excorxador (Park van het Slachthuis), maar die is door dat ene beeld van Miró verdrongen.


2. Josep Llimona - Desconsol (1907). Museu Nacional d’Art de Catalunya



De meeste Barcelonezen kennen ongetwijfeld slechts één van de kleinere replica´s van Verdriet, die in een vijver van het Ciutadella-park. Eigenlijk gaat het om een replica van een replica. Het marmeren exemplaar uit 1917 was in 1984 te ver heen en werd toen vervangen door een gipsen versie.

Josep Llimona  (1864-1934) was in 1893 van de oprichters van de Cercle Artístic de Sant Luc. Deze club van conservatieve katholieke kunstenaars -Gaudí was prominent lid -  zag naakt in de kunst (en misschien ook wel daarbuiten) niet zitten. Tot de eigen zeden begin 20ste eeuw wat soepeler werden en Llimona zijn verdrietige naakte vrouw kon scheppen.






1. Antoni Gaudí - El Drac (1903). Park Güell 


Op nummer 1 vinden we het beroemste lid van de Cercle Artistic de Sant Luc, Antoni Gaudí, met zijn  ‘draak die ook een salamander zou kunnen zijn’ .
Bij de creatie zou het er nogal wild aan toe zijn gegaan. De architect sprong rond op een metalen mal totdat het ding de gewenste vorm had, zo wil het verhaal.

De interpretaties over waar het beest voor staat schieten ook alle kanten op. De mythologische draak Python, beschermer van de ondergrondse waterwerken van de Delphi-tempel; een alchemistisch symbool voor vuur; een verwijzing naar het wapen van Nîmes, de stad waar Eusebi Güell zo´n fijne studietijd had...kiest u maar.


BCN BITES - kijk voor meer nieuws over Barcelona en Catalonië op onze Facebook pagina!

24-12-2014

De tien meest universele kunstwerken van Barcelona - volgens de Barcelonezen zelf (4)

Welke tien openbare kunstwerken  in Barcelona zijn het meest universeel? Dat wilde de organisatie Capital de la Cultura Catalana weten. Meer dan 7000 Barcelonezen mailden hun favorieten. Genoeg aanleiding voor een serie posts.  Deze keer de roerige geschiedenis van het duo República en Victoria.


6. Josep Viladomat - La República (Homenage a Pi i Maragall) (1934). Plaça de Llucmajor


Een beeld met een lange geschiedenis. Pi i Maragall, Catalaan en tweede president van de kortstondige Eerste Spaanse Republiek zou al in 1915 een monument krijgen, maar onderling politiek gekrakeel en de dictatuur van Primo de Rivera verhinderde realisering. Pas met de komst van de Tweede Spaanse republiek werd het echt wat. In 1931 verscheen op het Plaça  Cinc d´Oros een buste van Pi i Maragall, gemaakt door Felip Coscolla:


Kennelijk had de president te weinig uitstraling voor het plein op de kruising van de chique Passeig de Gracia en de Diagonal. Al in 1934 werd een openbaar concours uitgeschreven voor een imposanter werk, met als gelukkige winnaar Josep Viladomat. Zijn beeld, een naakte República, belandde helemaal bovenop een als el lápiz (het potlood) gedoopte obelisk, een werk van de gemeentearchitecten Josep Vilaseca en Adolf Florensa. Pi i Maragal degradeerde; aan de voet van het potlood kreeg hij een medaillon, bedacht door Joan Pie.


De Catalaanse president Lluís Companys onthulde de bonte verzameling. Dat was op 12 april 1936, aan de vooravond van de Spaanse Burgeroorlog:


Blote borsten
Franco won die oorlog in 1939. Lluis Companys werd in 1940 gefusilleerd. Straten en pleinen kregen nieuwe namen. Het Plaça Cinc d’Oros heette voortaan Plaza de la Victoria. En talloze beelden die in Franco's ogen niet Spaans genoeg waren werden weggehaald en vaak vernietigd. Viladomats naakte dame met lauriertak verdween (samen met Pi i Maragalls medaillon) in een gemeentelijk magazijn. Ze werd vervangen door zo'n typisch Franco-symbool, een adelaar, door de Barcelonezen al snel el Gran Loro genoemd, de Grote Papegaai.

Helemaal bovenaan: el Gran Loro.



Victoria van Frederic Marès.
Onderaan de voet van de obelisk kwam wel andere dame. Ironisch genoeg was dit het beeld waarmee veelschepper Frederic Marès in 1934 de tweede prijs had gewonnen. Marès moest wel een en ander wijzigen. Die blote borsten bijvoorbeeld, dat kon in het streng-katholieke Spanje van Franco natuurlijk niet. En zo werd de vrijgevochten República een zedige Victoria, aan haar voetjes een inscriptie voor de gevallen ‘helden van het franquisme’.

De vrijgevochten República werd een zedige Victoria

Weer volgden andere tijden. Franco ging in 1975 dood en Spanje werd weer een koninkrijk. Barcelona noemde het Plaza de la Victoria naar de nieuwbakken vorst. In het Catalaans – dat mocht nu weer: Plaça Joan Carles I. Vreemd genoeg liet het gemeentebestuur Marès’ Victoria ongemoeid, al werd de inscriptie voor de dode Franco-helden een paar jaar later bedekt.

Viva la República!
Viladomats beeld ondertussen, kwam ook onder het stof vandaan. Het beeld ging zelfs op reis, naar Madrid nog wel. In 1983 figureerde het daar op de tentoonstelling Cataluña en la España moderna – ja, toen hielden Madrid en Catalonië nog een beetje van elkaar.
De medaillon voor Pi i Maragall. 
Het duurde nog tot 1990 voordat een vaste plaats werd gevonden, het Plaça de Llucmajor in de arbeiderswijk Nou Barris. Daar kwam van het duo Albert Viaplana en Helio Piñón een abstract kunstwerk te staa , als entourage voor zowel Viladomats República als de medaillon van Pi i Maragall. De vlaggenmast (?) is natuurlijk een weinig subtiele verwijzing naar het potlood op het Plaça Joan Carles I.
República


Daar gaat Victoria.
Op dat plein stond nog al die tijd Marès' Victoria. Eind 2007 nam het Spaanse parlement de Ley de Memoria Histórica (Wet op de Historische Herinnering) aan, die de slachtoffers van de burgeroorlog hulp en eerherstel moet geven. Deze wet verplicht Spaanse gemeenten onder meer om Franco-symbolen uit het openbare leven te verwijderen. In Barcelona was het beeld van Frederic Marès het allerlaatste. Op 31 januari 2011 was het zover. De socialistische burgemeester Jordi Hereu hield een kort toespraakje en daar ging Victoria. "Viva la República!", riepen de tweehonderd toeschouwers.

De Grote Papegaai was al jaren eerder uitgevlogen.
 

 Dat Victoria als laatste werd verwijderd, was, zo wist Hereu te vertellen, omdat prioriteit was gegeven aan het ruimen van beelden met een uitgesproken Franco-signatuur. Zoals het ruiterstandbeeld van de Caudillo in het kasteel op de Montjuïc. De maker: Josep Viladomat.
Het Franco-ruiterstandbeeld werd in 2008 opgeborgen in  een gemeentemagazijn.









BCN BITES - kijk voor meer nieuws over Barcelona en Catalonië op onze Facebook pagina!

20-12-2014

De tien meest universele kunstwerken van Barcelona - volgens de Barcelonezen zelf (3)

Welke tien openbare kunstwerken  in Barcelona zijn het meest universeel? Dat wilde de organisatie Capital de la Cultura Catalana weten. Meer dan 7000 Barcelonezen mailden hun favorieten. Genoeg aanleiding voor een serie posts. In deze derde aflevering: de dame met de valse paraplu


7.  Joan Roig i Sol - La Dama del Paraigua (1885). Zoo Barcelona


Josep Maria de Porcioles, tussen 1957 en 1973 burgemeester van Barcelona, gaf zijn relaties kleine replica´s van haar cadeau. La Dama del Paraigua (De Dame van de Paraplu) was een mooi symbool voor de stad. Onschuldig, neutraal, vrij van Catalaanse of rebelse symboliek. Geknipt dus voor een Franco-burgemeester.

Carles Puyol
Ze  was wél van buiten. Volgens sommigen gebruikte beeldhouwer Joan Roig i Sol als model zijn nichtje Josepa. En die was net zoals Roig uit Reus afkomstig. Anderen houden het op Ventura Ricou i Solé. Een wicht uit Pobla de Segur, een dorpje in de provincie Lleida, waar vele jaren later ene Carles Puyol zou worden geboren. Puyol groeide uit tot een razend populaire voetballer. Een man die voorop ging in de strijd. De standvastigheid zelve, een rots in de branding. Een tikje conservatief ook, zeker waar het zijn uiterlijk - lees: haardos - betreft.
Links Carles Puyol als tiener, rechts de oude Carles.

Of ze nu uit Pobla de Segur kwam of niet, de parapludame was evenmin van haar tijd. Dat vond althans het Barcelonese journaille. De jurk die ze aanhad? Die kon anno 1885 echt niet meer, meende de toch behoorlijk behoudende Diario de Barcelona. Voor de fontein waarop ze stond had deze krant maar één woord nodig: belachelijk.

Dubbeldeks onderzetter
Dame en fontein detoneren inderdaad enigszins. Die fontein was dan ook geen bedenksel van Joan Roig i Sol, noch gemaakt voor zijn beeld. Josep Fontserè, de architect die van het gemeentebestuur het Parc de la Ciutadella mocht inrichten, ontwierp het veel te hoge stuk bombast in 1882, als basis voor een allegorisch beeld dat de Vooruitgang moest voorstellen.

 De jurk die ze aanhad? Die kon anno 1885 echt niet meer

Van het beeld kwam niks. En dus diende de fontein een paar jaar later als enorme dubbeldeks onderzetter voor de misschien ouderwetse geklede, maar toch sierlijke parapludraagster.

De Barcelonezen hadden geen boodschap aan de kritiek. Algauw behoorde het beeld tot de meest geliefde van de stad. En dat is altijd zo gebleven. Ook toen ze moesten gaan betalen om de dame te zien. Want in 1956 werd de dierentuin in het park uitgebreid en belandde de populaire dame binnen zijn muren.

O ja, die paraplu is eigenlijk een parasol. Maar regenen boven het dameshoofdje, dat doet het wel.










BCN BITES - kijk voor meer nieuws over Barcelona en Catalonië op onze Facebook pagina!

19-12-2014

De tien meest universele kunstwerken van Barcelona - volgens de Barcelonezen zelf (2)



Welke tien openbare kunstwerken  in Barcelona zijn het meest universeel? Dat wilde de organisatie Capital de la Cultura Catalana weten. Meer dan 7000 Barcelonezen mailden hun favorieten. Genoeg aanleiding voor een serie posts. Vandaag aandacht voor een raadselachtig dame een een moddervette kat.


9. Josep Clarà - La deessa (1910). Casa de la Ciutat


'De enigma' wordt ze ook wel genoemd, Josep Clarà´s godin (deessa). Mediteert ze, is ze in gedachten verzonken of draait ze zich koket weg van nieuwsgierige blikken? We weten het niet. Haar lichaam echter laat weinig te raden over. Mevrouw is poedelnaakt. Reden voor fel protest van enige fatsoensrakkers toen het beeld in september 1928 werd geplaatst aan het Plaça de Catalunya.

Dit soort stijle lieden bezorgden de arme Josep Clarà wel meer slapeloze nachten. De edele delen van diens blote man in het park zaten zelfs tot 2011, ver na Clarà’s dood in 1958, achter een vijgenblad.

De kopie van Ricard Sala.

Met zijn blote godin kwam het eerder goed. Op 19 mei 1929, één dag voor de opening van de Wereldtentoonstelling, keerde het beeld terug op het plein. In 1982 verhuisde ‘de raadselachtige’ naar het stadshuis van de stad. Dit keer echter, uit nobele redenen: de schone moest worden beschermd tegen verder verval, lichtelijk aangevreten als ze was door de uitlaatgassen op het Plaça de Catalunya. Een kopie, gemaakt door Ricard Sala, neemt sindsdien haar plaats in.


8. Fernado Botero - El gato (1987). Rambla del Raval


Een echte zwerfkat, en favoriet van kleine en iets grotere klimmers. Botero´s gato, door gemeente in 1987 aangekocht, kreeg in 1990 een plaatsje in het Ciutadella park, was vanaf 1992 te zien bij Olympisch Stadion en weer later op een vergeten pleintje (Plaça Blanquerna) bij de poort van de al even verwaarloosde stadsheilige Santa Madrona.  Inmiddels staat de gezellige dikkerd al weer tien jaar aan de Rambla del Raval.


BCN BITES - kijk voor meer nieuws over Barcelona en Catalonië op onze Facebook pagina!

18-12-2014

De tien meest universele kunstwerken van Barcelona - volgens de Barcelonezen zelf (1)

Welke tien openbare kunstwerken  in Barcelona zijn het meest universeel?  Dat wilde de organisatie Capital de la Cultura Catalana weten. Meer dan 7000 Barcelonezen mailden hun favorieten. Genoeg aanleiding voor een serie posts. Vandaag gaat het over nummer tien: David i Goliat van Antoni Llena. Maar vooral over Icària.



10. Antoni Llena - David i Goliat (1992). Plaça dels Voluntaris Olímpics

Een aluminium plaat verbeeldt een papieren cut-out David. De stalen driepoot is werkelijk een Reus van Staal. Oud-monnik Antoni Llena (Barcelona 1943) maakte het bijbelse duo voor de Olympische Spelen van 1992.  Samen staan ze, zo las ik op een kunstenaarsblog,  ‘voor vrijheid van expressie'  - dat moet David zijn - 'binnen de context voor een stedelijke planning´. Lees 'Goliath'.

Klinkt goed, maar ondertussen legt de Barcelonese slingeraar het wel mooi af tegen de reus die stedelijke planning heet.

Étienne Cabet
De voortekenen waren al slecht. Volgelingen van ‘sociaal utopist’ Étienne Cabet (1788-1856) stichtten hier rond 1846, langs kust onder het toen nog zelfstandige Sant Martí de Provençals, een leefgemeenschap gebaseerd op Cabets idealen. Kort samengevat luidden die: geen privé-eigendom, gelijkheid tussen de seksen - maar wel met 'mannen'- en 'vrouwenberoepen' - en een streng gecontroleerd sociaal leven. 

Fàbricas Folch aan de Avinguda d'Icària:  meelfabriek, distilleerderij, ijsproducent en uiteindelijk weer producent van meel.  De schoorsteen werd gebouwd tussen 1898 en 1900.

Dat vraagt om problemen en die kwamen er ook. Icària mislukte. De Cabetisten -waaronder Narcís Monturiol, de latere uitvinder van de moderne duikboot – hoefden zich echter niet te schamen; ook Cabets eigen pogingen in het verre America, niet voor niets the land of the free, liepen op een mislukking uit, al hield de laatste kolonie het tot 1898 vol. Cabet, die graag de dictator uithing, was toen al lang overleden. Hij stierf in 1855 in St. Louis, twee dagen na zijn aankomst in de stad, waar hij met een handjevol gezagsgetrouwen een nieuwe kolonie wilde stichten.

Twee keer Icària, gezien vanaf Barceloneta. Links maart 1986, rechts augustus 1987. Centraal in beeld de schoorsteen van  de Fàbricas Folch.

Marx
Cabet liet zijn (fysieke) sporen na. Marx en Engels waren gecharmeerd van zijn ideeën. In Spanje was Cabet een inspiratie voor Ildefons Cerdà´s egalitair bedoelde schaakbord, het Eixample. De weg die al liep van de Poblenou-begraafplaats naar het Parc de Ciutadella kreeg van Cerda zelfs een nieuwe naam: Avinguda d'Icària.
De Avinguda d'Icria in oude tijden.

Cerda´s socialistische woonplan werd een prooi van speculanten en privé-kapitaal, waardoor van het oorspronkelijke ideaal (arm en rijk samen, veel groen, laagbouw) weinig overbleef.

Afbraak van de Fàbricas Folch, augustus 1987.

Maar, alhoewel veel hoger dan bedoeld, Cerda´s achthoekige illes (woonblokken) zijn er nog altijd. Avinguda d'Icaria ook. De rest van de industriebuurt Icària werd echter eind jaren tachtig van de vorige eeuw letterlijk van de kaart geveegd voor de bouw van het Olympisch dorp.

Een van de hallen van de Fàbricas Folch, vlak voor de afbraak.

'Nova Icària', noemde de gemeente Barcelona deze keurige saaiheid. Totaal misplaatst. De dure appartementen, het casino en de twin towers van verzekeraars en vijfsterren hotels hadden en hebben niets van doen met Cabets ideaal, waarin geld zelfs niet bestond.


  'Nova Icària', noemde de gemeente Barcelona deze keurige saaiheid


Van het oude Icària mocht één schoorsteen blijven staan, die van de Fàbricas Folch. Want fabrieksschoorstenen zijn weliswaar hoog,  ze nemen ook weinig ruimte in.

De schoorsteen van de Fàbricas Folch nu.

De website Viaje a Icària brengt de tranformatie van Icària naar Olympische dorp prachtig in beeld (Spaanstalig).

 

BCN BITES - kijk voor meer nieuws over Barcelona en Catalonië op onze Facebook pagina!

09-12-2014

De schaduwzijde van de zon - thrillers in Barcelona



Waar denk je eigenlijk aan bij de stad Barcelona? De stad zal naar alle waarschijnlijkheid positieve associaties oproepen die voor een groot deel te maken hebben met een bezoek aan de hoofdstad van Catalonië. Tapas eten in een typische bar waar de servetjes op de grond een vervlogen herinnering aan het ‘spitsuur’ tijdens etenstijd lijken te zijn; een wandeling in de schaduw, dankzij de palmbomen in Park Güell; of de aanblik van de imponerende stenen massa waaruit La Sagrada Família bestaat.

De Catalaanse auteur Carlos Ruiz Zafón betoverde in 2004 het Nederlandse publiek met adembenemende beschrijvingen van de donkere kant van Barcelona. In zijn boeken leven de hoofdpersonages in een duistere wereld waar zij de last van hun persoonlijke en culturele verleden met zich meedragen. Algauw wilden mensen vanuit heel de wereld de locaties van zijn romans in het echt aanschouwen. De liefhebber van het spannende boek komt de laatste jaren niets te kort en de boeken met Barcelona als setting worden ook steeds populairder bij de Nederlandse lezer.


Maatschappijkritisch
De eerste Spaanse thriller was El clavo y otros relatas de misterio y crimen van Pedro Antonio de Alarcón. ‘El Clavo’ (De Spijker) verscheen 1853, niet lang na Edgar Allan Poe´s The Murders in Rue Morgue (1841), dat algemeen wordt beschouwd als de allereerste detective-roman.

Pedro Antonio de Alarcón, vader van de Spaanse thriller.
Erg populair was het genre in Spanje nooit. Later, onder het Franco-regime, leed het genre ook nog onder de zware censuur. Politiemensen in Spaanse thrillers van die tijd waren bijna daarom steevast de good guys. Een interessante uitzondering was Mario Lacruz’ El Inocente (De onschuldige) uit 1953. Het verhaal over een manipulatieve plattelands politie-inspecteur speelt zich echter af in een land dat nadrukkelijk níét Spanje is.

 In 1972 publiceerde Manuel Vázquez Montalbán (Barcelona 1939-2003), de eerste van zijn vele boeken rond Pepe Carvalho. De Carvalho van Yo Maté a Kennedy (Ik doodde Kennedy) is een uit Spanje uitgeweken communist en CIA-lijfwacht. Het verhaal zelf is geen who-done-it, maar een kritische afrekening met de Amerikaanse maatschappij en haar obsessies, vermomd als avonturenroman.


Pas in de latere boeken - Tatuaje, het tweede Carvalho-boek, verscheen in 1974 - zien we Carvalho als de hard living privé-detective, zich bewegend door de mean streets van Barcelona. Een man die blij is verlost te zijn van Franco – zijn schepper Vázquez Montalban zat om zijn verzet tegen de dictator drie jaar in de cel, zijn 'tweede universiteit’  – maar vooral iemand die sceptisch is over wat daarna kwam.

Pepe Carvalho (Eusebio Poncela ) in een Spaanse tv-serie rond de schepping van Vázquez Montalbán

De Carvalho-boeken zijn dan ook bovenal een kritische reflectie op het Spanje van de Transitie, de geleidelijke overgang van de dictatuur naar een democratie. Een land waarin ‘dezelfde honden, maar met andere halsbanden’ aan de macht bleven. Met alle negatieve gevolgen van dien voor Spanje en voor Carvalho´s geliefde stad, Barcelona.

Bargoens
Manuel Vázquez Montalbán stadgenoot Eduardo Mendoza (Barcelona, 1943) schreef met El misterio de la cripta embrujada (1976) een andere vroege Barcelona-thriller waarin de  Transitie in een kritisch daglicht staat.  Het verhaal van een vroegere politie-informant die uit een psychiatrische inrichting wordt geplukt om een verdwijning op een katholieke meisjesschool te onderzoeken is nog eens komisch ook.  Het boek werd vertaald als Het geheim van de behekste crypte (Arena, 1991)  en is met beide vervolgdelen gebundeld als De Barcelona-Trilogie (Vassallucci, 2003)

Veel auteurs geven  'hun' inspecteur of rechercheur een heldenrol, als tegengeluid voor het Spaanse politieapparaat

Veel van de kenmerken van de thrillers geschreven door de twee bovengenoemde grootheden vind je standaard terug in het werk van hun Spaanse navolgers: de setting is  (grote) stad; het taalgebruik  put uit de straattaal en het Bargoens, de taal van de onderwereld; de thema´s zijn vaak politiek getint en maatschappijkritisch. Niet verrassend is de meestal negatieve rol van de politie,  besmet als zij immers is door haar verleden, denk alleen maar aan het machtsmisbruik van de Guardía Civil onder het Franco-regime.  Daarentegen geven veel auteurs 'hun' inspecteur of rechercheur een heldenrol, als tegengeluid voor het Spaanse politieapparaat. Met deze tegenstelling is ook het gegeven verbonden dat in de Spaanse thriller het ‘goede’ niet altijd het ‘kwade’ kan overwinnen.

Wandelen door duister Barcelona

In mijn boekenkast staan naast alle boeken van Carlos Ruiz Zafón ook de thrillers van twee auteurs die hun geboortestad Barcelona  in hun hart meedragen. Antonio Hill en Julián Sánchez (beiden van 1966) zorgen ervoor dat hun hoofdpersonages de lezer aan de hand nemen en met hen door het duistere Barcelona wandelt. Beide auteurs mogen in één adem genoemd worden met Carlos Ruiz Zafón, de schrijver die Barcelona een geheel nieuwe dimensie gaf.

De volgend vier thrillers laten je, veilig thuis op de bank, genieten van de verborgen kanten van die overweldigende metropool, Barcelona:


Antonio Hill – Dodelijke zomer. Signatuur, 2012.

Het thrillerdebuut van Antonio Hill (in zijn thuisland Spanje bekend onder de auteursnaam Toni Hill) draait om inspecteur Héctor Salgado, rechercheur bij de Barcelonese politie. Samen met zijn assistente Leire Castro onderzoekt hij een ongelukkige val uit een raam, waarbij een negentienjarige jongen om het leven is gekomen. Maar als Salgado en Castro op feiten stuiten die een heel ander verhaal vertellen, twijfelen ze op deze zaak wel afgesloten mag worden als ‘ongeluk’.

Héctor woonde op de bovenste etage van een pand met drie verdiepingen. Niets speciaals, een van die vele typische woningen in de Poblenou-buurt, vlak bij een metrostation en een paar straten verwijderd van een rambla die in geen enkele reisgids voorkwam.  (pag. 13)


Antonio Hill – De wraak van de honden. Signatuur, 2013.

In het vervolg van Dodelijke zomer bevindt Barcelona zich volop in het kerstseizoen. De wind is guur en de stad lijkt te zuchten onder de economische crisis. Inspecteur Salgado wordt op een vreemde zaak gezet waarbij een familie slachtoffer is geworden van moord. Daarnaast worstelt hij met zijn privéleven waarmee de zorg voor zijn veertienjarige zoon het alleen maar zwaarder lijkt te maken.

Voor de tweede keer in korte tijd kijkt inspecteur Héctor Salgado om, ervan overtuigd dat iemand hem observeert, maar het enige wat hij ervan ziet zijn onbekende en onverschillige gezichten, mensen die zoals hij over de drukke Gran Via lopen en af en toe bij de kraampjes met speelgoed en cadeaus stoppen die op de trottoirs staan. (pag. 11)


Julián Sánchez – De stem van de doden. Querido, 2012.

Julián Sánchez betoverde zijn publiek al eerder met de roman De Antiquair (Querido, 2011) maar slaat een nieuwe weg in door het personage van inspecteur David Ossa te introduceren. In  De stem van de doden introduceert de Catalaanse auteur een schaduwwereld die zich afspeelt in Barcelona. Door middel van zeer gedetailleerde beschrijvingen laat de auteur zien dat geen enkele plek hem vreemd is en lijkt hij de lezer soms bij de hand te willen nemen door de vele zijstraten die Barcelona kent. In deze thriller wordt inspecteur Ossa belast met een moeilijke opdracht: het oplossen van een meervoudige moord en zelfmoord op de Rambla, het hart van Barcelona.

Ik woon vlak bij het Sant Pau-ziekenhuis; vanuit mijn huis zie je de groeiende torens van de Sagrada Família, die zich op zoek naar de Geliefde Vader extatisch naar de hemel oprichten. Vroeger waren ze prachtig, waren ze nog slechts een belofte. (pag. 12)


Julián Sánchez – Het gezicht van het kwaad. Uitg. Querido, 2014.

Het tweede deel rondom het personage van inspecteur David Ossa is spectaculair te noemen. Door een terroristische aanslag in een warenhuis in Barcelona vallen er vele doden. Explosievenexpert Alex Martín is één van de hulpverleners die deze ramp probeerde te voorkomen, maar wordt uiteindelijk zelf een slachtoffer. Na een jaar lang in coma gelegen te hebben, is Alex maar uit op één ding: wraak. Ondertussen wordt inspecteur Ossa op een zaak gezet die hem naar het uitgestrekte riolenstelsel van Barcelona brengt. Zijn intuïtie kan hem nu zeker niet in de steek laten.

O Barcelona! Wat ben je prachtig in die eerste uren van de ochtend, met dat lichte windje dat zachtjes streelt, zonder andere voetgangers in de straten dan de bewoners van de wijk. Vandaag, oude stad, heb je een van die dagen waarop je in een mooie vrouw verandert en aantrekkingskracht uitoefent op de weinige mensen die je op waarde willen of kunnen schatten. (pag. 133)


Tekst: Soraya Vink
Soraya volgt in Utrecht een MA-opleiding voor eerste graads docente Spaans.  Haar grote boekenliefde zijn thrillers. Ze recenseert Spaanse en andere boeken op haar blog  Soraya Schrijft.   Twitter:  @SorayaSchrijft










BCN BITES - kijk voor meer nieuws over Barcelona en Catalonië op onze Facebook pagina!

26-11-2014

Artur Mas heeft weer een plan


Artur Mas heeft weer een roadmap. De eerste liep vanaf het recht op zelfbeschikking via een eigen Catalaanse referendumwet naar de uiteindelijk symbolische stemming van afgelopen 9 november, 9-N.

Gisteren presenteerde de Catalaanse president in Barcelona zijn nieuwe kaart, één die zijn volk alsnog moet leiden naar een eigen onafhankelijke staat. Onder de drieduizend toehoorders bevonden zicht uiteraard de leiders van de ANC en Ómnium, de twee burgerorganisaties, die het onafhankelijkheidsproces in een stevige greep hebben.

Ook aanwezig: Oriol Junqueras, leider van Esquerra Republicana Catalunya (ERC). Mas´ belangrijkste partner in crime van de laatste jaren wil het liefst eerder vandaag dan morgen nieuwe verkiezingen. Haalt het los-van-Spanjekamp daarbij de absolute meerderheid, dan volgt wat Junqueras betreft direct het uitroepen van de onafhankelijkheid door het nieuwe Catalaanse parlement.
Artur Mas: "I have a plan."


Mysterie

Artur Mas, zo bleek gisteren, wil ook vervroegde verkiezingen, maar ‘ergens voor zomer 2015’, mét een gezamenlijke pro-onafhankelijkheidslijst en slecht één programmapunt.

Wat betreft de lijst. Daarop staan kandidaten van de diverse pro-onafhankelijkheidspartijen, maar  ook vertegenwoordigers van de burgermaatschappij (lees: vooral het ANC en Ómnium), plus voor de vorming van de nieuwe staat relevante deskundigen.

Het enige programmapunt of liever DE VRAAG: onafhankelijkheid of niet? Want dat is nog altijd een groot mysterie, door de opkomst van slechts zo´n 35 procent (waarvan ruim 80 procent voor de onafhankelijkheid) van de kiezers op 9-N.

Na het als verkiezingen vermomde referendum van 2015 krijgen de in theorie glorieuze winnaars  van de 'Gezamenlijke Lijst' een mandaat van anderhalf jaar. In die periode ontwerpen ze de Catalaanse Grondwet en wordt er onderhandeld met Madrid over de verdeling van de inboedel. Dit laatste doen beide partijen uiteraard ‘eerlijk’ en ‘respectvol’.

Aan het eind van het mandaat volgen nieuwe parlementsverkiezingen, waaraan geen van de mandaathouders mag deelnemen, plus een referendum over het definitief uitroepen van de onafhankelijkheid.

Mariano Rajoy: Artur Mas is  ‘Eerste Minister van een minderheid'

Een lange weg kortom, maar toch een mooi plan, vonden bijna alle aanwezigen. Ze betuigden hun instemming met luid applaus en kreten voor on-af-han-ke-lijk-heid.

ERC-leider Oriol Junqueras zat doodstil en zweeg.

Linkse pool
Mas´ plan moet 'geoptimaliseerd' worden, zeiden ERC-vertegenwoordigers vandaag. De ERC - en zij niet alleen - zullen in ieder geval de eenmalige verkiesbaarheid van mandaathouders geschrapt willen zien.

Joan Herreta, leider van ICV-EUiA (het Catalaanse GroenLinks), verwierp zojuist in het Catalaanse parlement het plan Mas in z´n geheel. Hij  had wel een ander idee, misschien wel minstens zo noodzakelijk: de vorming van een linkse 'pool'  "die vecht vóór gelijkheid en tegen de corruptie".

Eerder al waren van Spaanse politieke zijde de reacties weinig diplomatiek. ‘Een verschrikkelijk idee’, oordeelde Pedro Sánchez, leider van de Socialistische Partij. Premier Mariano Rajoy was cynisch:  Artur Mas is ‘Eerste Minister van een minderheid’.

Een vaststelling die het Rajoy´s probleem met Catalonië niet minder groot maakt.






BCN BITES - kijk voor meer nieuws over Barcelona en Catalonië op onze Facebook pagina!

22-11-2014

De achterkant van de toeristenfoto




















Barcelona telt officieel 712 mensen die dagelijks op 'straat' slapen.


Populair toeristenplaatje: de voorkant van de Cascada, Parc de la Ciutadella.


BCN BITES - kijk voor meer nieuws over Barcelona en Catalonië op onze Facebook pagina!

17-11-2014

70 jaar CDC - Jordi Pujols onderneming is jarig



In juni 1974 sprak Jordi Pujol op Barcelona´s managementschool, ESADE. Onderwerp: De culturele, politieke en economische omgeving voor zakendoen in Catalonië en haar vermoedelijke ontwikkeling.
Pujol zei toen onder meer: “De belangrijkste ontwikkeling van de Catalaanse economie heeft altijd plaatsgevonden dankzij privé-ondernemerschap, onder het bewind van een sterk politiek regime, met rust op de arbeidsmarkt, tariefbescherming en sociale zorg voor de ondernemer, die de schepper is van welvaart.”

Vijf maanden later, op 17 november 1974, richtte Pujol Convergència Democràtica Catalunya op, een partij die zichzelf presenteerde als centrum-links.




BCN BITES - kijk voor meer nieuws over Barcelona en Catalonië op onze Facebook pagina!

16-11-2014

De eerste Spaanse foto - voor altijd in nevelen gehuld


Gravure van Antoni Roca (1842). Volgens veel historici is dit een weergave van de drie jaar eerder gemaakte foto.
Zondag, 10 november 1839. Het was bewolkt en winderig, die dag in Barcelona, een beetje zoals vandaag. De drukte rond het middaguur op het Plaça de Constitution (nu het Pla de Palau) was er echter niet minder om.  Het was immers de dag van el daguerrotipo, de eerste op Spaanse bodem.

In de Barcelonese kranten was flink reclame gemaakt voor de happening, die ‘zestig of zeventig minuten zou gaan duren, afhankelijk van het weer en de kracht van de zon’.

Die zondag liep alles gesmeerd. Een militaire kapel was ingehuurd voor een passend muziekje.  Opnameleider Ramon Alabern en zijn assistenten legden de nieuwsgierige Barcelonezen geduldig de werking van daguerreotypie uit. De plaat zelf werd verloot onder het publiek- een lot kostte zes reales de vellón.

Louis Daguerre´s uitvinding,  die meer gedetailleerde foto´s opleverde, maakte dat jaar een ware zegetocht. Wat heet: het ging om een sensatie die sedert het begin deze jaars de gespannen aandacht der natuurkundigen van alle landen tot zich heeft getrokken. (De Arnhemse Courant, 01-09-1839).

No motion
Daguerreotypie mocht dan een verbetering zijn ten opzichte van eerdere methodes, erg flitsend ging het er in 1839 nog niet aan toe. De belichtingstijd van de met jodiumdampen bewerkte koperen plaat was 22 minuten. Dat vroeg niet om slow, maar om no motion.
Deze daguerreotypie (rechts de enige echte) uit 1848 werd wel bewaard. Bij daguerrotypies ging het meestal om gespiegelde opnamen. Dat leidde makkleijk tot verwarring. Het huis op de voorgrond is  Casa Vidal Quadras en niet Casa Xifré, zoals velen dachten (en denken).
Bewoners van de panden rond de handelsbeurs en de Xifré-woning mochten zich tijdens de ‘weinige minuten van de blootstelling’  dan ook niet op hun balkons en achter hun ramen vertonen. Degenen die dit dwingende verzoek wilden negeren, waren gewaarschuwd. Hun eigenzinnigheid zal onuitwisbaar op de plaat worden vastgelegd, klonk het enigszins dreigend in het dagblad El Constitucional van 8 november.
 De belichtingstijd was 22 minuten
Daguerreotypie had nóg een groot nadeel: extra afdrukken waren niet mogelijk. Met als gevolg dat we 175 jaar later niet met zekerheid weten hoe de eerste Spaanse foto er uitzag (al wijzen veel historici naar de hierboven afgebeelde gravure van Antoni Roca uit 1842). De unieke plaat was nog een paar dagen te zien in de Academie der Wetenschappen, voordat de gelukkige loterijwinnaar er voor altijd mee verdween in de nevelen der geschiedenis.

De fotosessie van 1839 werd deze maand nog eens overgedaan:



BCN BITES - kijk voor meer nieuws over Barcelona en Catalonië op onze Facebook pagina!

14-11-2014

Met de E van España - Radio Barcelona 90 jaar


Hotel Colón in 1924, locatie van de eerste studio van Radio Barcelona.

"EAJ-1 de emisiones Radio Barcelona. La estación radiodifusora EAJ-1 de emisiones Radio Barcelona”.  Stem en woorden waren van Maria Sabater ( zo wil de mythe, zie Naschrift). Het was 14 november 1924, 19.30 uur. De eerste uitzending van Radio Barcelona, het eerste station op Spaanse bodem, was begonnen.

Maria Sabater/Sabaté? Of Salus?
In het Spaans, want dictator Primero de Rivera luisterde mee. De E in EAJ-1 stond dan ook voor España. En al in 1926 kwam Radio Barcelona in Spaanse handen, toen het Madrileense Unión Radio het station kocht.

Op 5 september 1976 was het verslag van Barça-Cordoba in het Catalaans

Het zou nog vele jaren duren voordat de Catalaanse taal een prominente rol zou hebben in de dagelijkse uitzendingen. De grote doorbraak kwam pas na de dood van een volgende dictator, Franco. Op 5 september 1976 was het verslag van de voetbalwedstrijd Barça-Cordoba in het Catalaans.

In 1924 waren de zaken nog een stuk Spaanser. Elitairder ook. De eerste muziek die novemberdag was van Albéniz. Deze componist mocht dan een Catalaan zijn, gekozen was voor Granada uit de Suite España.



Dan had 'onze' radio-pionier Hanso Schotanus à Steringa Idzerda het bijna zes jaar eerder toch wat volkser aangepakt. Radio Soirée Musicale heette zijn wereldprimeur met spelfout op 6 november 1919, maar verder was er weinig Frans bij. De allereerste geluiden waren die van een oer-Hollandse mars: Turf in je ransel.



In het stadhuis van Barcelona (Plaça de Sant Jaume) is tot 16 januari 2015 een tentoonstelling gewijd aan de eerste jaren van Radio Barcelona.


Naschrift: De (valse) mythe van de eerste stem of waarom je de krant van vandaag niet pas morgen moet lezen.

Lees ik net in 'de krant van gisteren' een bericht met  de kop El (fals) mite de la primera veu. Wat blijkt? Maria Sabaté ( Sabater) was niet de eerste Spaanse radiostem. Die eer is voor ene Rafael del Caño. Dit werd al jaren geleden ontdekt, dankzij onderzoek van Armand Balsebre (2001) en later Silvia Espinosa(2008). Maar wat zei deze Rafael? Niet: "EAJ-1 de emisiones Radio Barcelona. La estación radiodifusora EAJ-1 de emisiones Radio Barcelona”. Nee, in plaats daarvan kondigde hij slechts de spreker aan, burgemeester Darío Rumeuy  Freixa, tevens baron van Viver. De burgemeester zei het volgende: "Barcelonezen, het is mij een eer om het eerste radiotelefonische station van deze stad in te wijden en mijn eerste woorden moeten gewijd zijn aan het overbrengen van een groet aan onze verheven koning..."

Blijkt de vraag wat nu de precieze woorden waren van Rafel del Caño. Maar daar hebben onderzoekers Armand Balsebre en Silvia Espinosa ook geen antwoord op.  Over Maria Sabaté hebben ze meer te vertellen. Die was de secretaresse van de eerste directeur van Radio Barcelona. Het vijftigjarig bestaan van Radio Barcelona in 1974 vierde Maria door het versturen van een 'geretoucheerde brief', waarin zij zich voordeed als de eerste omroepster. Op deze manier hoopte zij volgens de nijvere speurders een pensioen binnen te slepen.

Oplichting dus. Corruptie. Waarmee we weer in één klap in 2014 zijn.  Wat dan wél weer zou kloppen: de eerste Spaanse omroepster heette Maria. Maria Cinta Balagué begon als 26-jarige in 1926 bij de Sectie Vrouwenliteratuur van Radio Barcelona. Haar pseudoniem: Salus.





BCN BITES - kijk voor meer nieuws over Barcelona en Catalonië op onze Facebook pagina!

08-11-2014

9N - een (on)gewone zondag



9N in cijfers: 942 (van de 947) Catalaanse gemeenten, 1317 stemlokalen (met 6695 tafels ) en 40.000 vrijwilligers.
Waarmee we de duidelijkheid wel hebben gehad.

Want 9N was eerst een officieel referendum. Tot de opschorting door het Spaanse constitutioneel hof, dat de grondwet en de Spaanse eenheid moet bewaken.

Waarop de Catalaanse regering  9N  omtoverde tot een niet-bindend referendum. Waarvoor de grondwetcommissie vervolgens ook haar toverstokje stak. Dit stokje echter, lapte de Catalaanse regering aan de bekende laars.

Naar buiten toe natuurlijk, want achter de schermen bleef er druk overleg met Madrid. Dus kwam Spanje’s minister van Justitie eind deze week met een leuk ideetje. Als de Catalaanse regering nou eens zou stoppen met promotie- en andere activiteiten voor 9N, dat zou het misschien toch…

En zo is 9-N op dit moment (zaterdagavond) een vrijwilligersactie. Al houdt de regering, zei president Artur Mas, wel haar 'verantwoordelijkheid' voor het 'proces' en zal ze dit proces ook 'beschermen'. Wat hij daarmee precies bedoelt - behalve het bekendmaken van de uitslag, ‘waarschijnlijk’ maandag - en welke mogelijke juridische consequenties dit heeft, niemand weet het.

Ondertussen houdt de Spaanse justitie zich sinds vandaag bezig met een andere vraag, waarvan men het belang kennelijk nu pas inziet: Is het gebruik van scholen, gemeentelijke sportzalen en andere openbare gebouwen als stemlokaal eigenlijk geen overtreding van de wet, gezien de twee verboden van het constitutioneel hof?

Daar loopt nu een vooronderzoek naar.

Morgen gaan we met onze door de Catalaanse regering verstuurde stemoproep op weg naar de vrijwilligersactie in onze school. Nu maar hopen dat we niet voor een dichte deur staan.

Net als op een gewone zondag.



BCN BITES - kijk voor meer nieuws over Barcelona en Catalonië op onze Facebook pagina!

07-11-2014

De kleine heilige van de Ramblas




Zijn vader was blind, maar hij zag de toekomst.

Francesc Canals Ambrós werd in 1877 geboren aan het Plaça de la Lana in La Ribera. Vader Canals verdiende daar als mattenvlechter een schamel inkomen voor zijn gezin. Winkelen in El Siglo? Voor vader Canals een mooie droom. El Siglo, het eerste warenhuis van de stad, was er voor de gegoede klassen. Gewone mensen kunnen hoogstens werken in het grote pand, in 1881 gevestigd aan de Ramblas dels Estudis.

Attent en behulpzaam
 Zoon François doet dat vanaf zijn veertiende jaar. De diepgelovige jongen maakt zich al snel populair onder zijn collega-verkopers. Hij is immer attent en behulpzaam, heeft altijd goede raad en ook nog eens een goed humeur. Vooral de meisjes van El Siglo zijn dol op hem. Een santet, een kleine heilige, noemen ze hem. En, zo beweren sommigen, en in de toekomst kijken kan François ook.
El Siglo in 1900, een deel van de damesafdeling.

Wanner El Siglo Kerstmis 1932 afbrandt heeft François dat al voorzien. Drieëndertig jaar eerder maar liefst, vlak voor zijn vroege dood.

Cultus
De kleine heilige sterft in 1899 aan tuberculose. Diep betreurd door zijn collega´s wordt François Canals begraven op het kerkhof van Poblenou. Daar ontstond al snel een cultus rond hem, die nog altijd doorgaat.

Bloemen, kruizen, afbeeldingen van heiligen en gewone mensen... de laatste rustplaats van de kleine heilige lijkt wel een uitdragerij. Of voor mijn part de afdeling 'prullaria' van een middelgroot warenhuis.
De laatste rustplaats van de kleine heilige lijkt wel een uitdragerij
Om alles te kunnen bergen heeft François links en rechts van zijn eigen nis wat hulpnissen. Door een gleuf in het glas van zijn verblijfplaats deponeren mensen briefjes met verzoeken om hulp. François, – nu ja, zijn portret - is er bijkans door bedolven.

De opvallendste voorwerpen zijn uiteraard de vele ex voto´s, dankbetuigingen voor verkregen gunsten. Lichaamsdelen (armen, benen et cetera) zijn favoriet en vooral: babypoppen. Kennelijk zorgt de heilige François -  bij leven vast en zeker geen seksbeest - zoveel jaar na zijn dood alsnog voor veel Catalaans nageslacht.

Catalaanse vlággen daarentegen schitteren vooral door afwezigheid. Ik moest gisteren bij mijn bezoek aan El Santet even goed kijken voordat ik tussen het poppengeweld een zeer bescheiden exemplaar ontwaarde.

De  Catalaanse onafhankelijkheidsvlag, die met de ster, ontbreekt zo kort voor 9-N zelfs geheel. Dat kan natuurlijk zomaar veranderen, wanneer er op politiek gebied wonderen gaan gebeuren.









El Santet zweeg gisteren over de staatkundige toekomst van zijn land, maar een klein wonder voltrok zich al wel:

El Santet zelf bezoeken? Je vindt hem in departemento 1, Isla IV interior op de begraafplaats van Poblenou.


Geen heilige en ook niet rustend in Poblenou: Maribel Sastre. Haar graf op de Montjuïc-begraafplaats inspireerde Edwin Winkels tot een prachtige roman. Lees hier een recensie van het boek.


BCN BITES - kijk voor meer nieuws over Barcelona en Catalonië op onze Facebook pagina!